Problemem w tym okresie jest leczenie, gerohigiena oraz rehabilitacja. Istotne jest zwrócenie szczególnej uwagi na opiekę ginekologiczną, jest to zadanie geriatrii ginekologicznej (nauki o chorobach wieku starczego i ich leczeniu).
Proces starzenia
W okresie postmenopauzalnym w organizmie kobiety zachodzą zmiany zanikowe związane z wygaśnięciem czynności hormonalnej jajników. Przede wszystkim chodzi o narządy płciowe i gruczoły sutkowe. Głównymi cechami starzenia jest zmniejszenie się masy czynnych metabolicznie tkanek oraz zmiany strukturalne i czynnościowe pozostałej masy tkankowej. Procesy przebiegają odmiennie i są uzależnione od indywidualnych cech i od różnej charakterystyki tkankowej, którą pod tym względem podzielimy na tkanki bradytroficzne – wolniejszy proces starzenia i tachytroficzne – szybszy proces starzenia. Jest to zależne także od oddziaływania czynników neurohormonalnych i środowiska otaczającego.
Proces starzenia się związany jest przede wszystkim z tkanką mezenchymalną na skutek elastyczności,, utraty wody, transmineralizacji, a także zmiany komponenty białkowej struktur włóknistych (kolagenu i elastyny). Dochodzi również do zmian strukturalnych elementów komórkowych tkanki, a zwłaszcza zmian w naczyniach krwionośnych, polegających na odkładaniu się w ich warstwie wewnętrznej lipo- i glikoproteidów oraz gromadzeniu się złogów wapnia. Na skutek obrzmienia śródbłonka naczyniowego dochodzi do utrudnienia przepływu krwi i odżywiania tkanek. We włóknach nerwowych opatrzonych otoczką dochodzi do zmian degeneracyjnych osłonki rdzennej.
Czynność gruczołów dokrewnych jest szczególnie związana z układem nerwowym, a zwłaszcza podwzgórzem, które poprzez szereg hormonów uwalniania (releasing hormones) dostających się do układu wrotnego przysadki uwalnia z jej części gruczołowej odpowiednie hormony tropowe. Dlatego też prawidłowy stan i działanie podwzgórza w wieku pomenopauzalnym ma duże znaczenie dla całego układu hormonalnego i sprzężenia zwrotnego. Podobnie podwzgórze jest jednym z ośrodków układu autonomicznego regulującego ciepłotę ciała, popęd płciowy, łaknienie i pragnienie, a także bierze udział w regulacji snu i powstawaniu stanów emocjonalnych.
Zmiany w układzie rozrodczym kobiety
Jajniki
W jajniku w okresie pomenopauzalnym dochodzi do całkowitego zaniku wszystkich specyficznych struktur gruczołu.Oba jajniki powyżej 60. roku życia mają wagę około 4,0 g w porównaniu do 11,3 g u kobiety młodej. Warstwa korowa ulega przerośnięciu tkanką łączną i ścieńczeniu. W naczyniach występują zmiany zwyrodnieniowe, równocześnie obserwuje się rozrost zrębu jajnika, który wytwarza głównie androgeny. W późnej starości jajniki ulegają całkowitej inwolucji, stanowiąc małe, twarde, listeczkowate twory z głębokimi rowkami. Poziom estrogenów w moczu obniża się poniżej 10 mikrogramów na 24 godziny wobec 30-50 mikrogramów/24 godz. w okresie dojrzałości płciowej.
Macica, srom i pochwa
Na sromie ze względu na zmiany zanikowe, kurczą się i zmniejszają wargi sromowe mniejsze, spłaszcza się wzgórek łonowy i tracą swoje napięcie wargi sromowe większe. Wejście do pochwy staje się coraz węższe, błona śluzowa przedsionka jest sucha, cienka i blada. Zmiany te utrudniają utrzymywanie stosunków płciowych.
Nabłonek pochwy na skutek braku estrogenów cieńczeje i ściany pochwy ulegają wygładzeniu oraz zanikają sklepienia, a często dochodzi do zwężenia w 1/3 górnej pochwy (kraurosis vaginae), co także przyczynia się do utrudnienia współżycia płciowego. Zmienia się pH wydzieliny z pochwy – z kwaśnego na obojętny lub zasadowy. Na skutek zniknięcia z nabłonka glikogenu zmienia się mikroflora pochwy. Zanikają pałeczki kwasu mlekowego, a pojawia się flora bakteryjna mieszana, z pałeczką okrężnicy na czele.
Część pochwowa znacznie skraca się, kanał szyjki zaś zwęża, a jego ujście staje się punkcikowate, czasami całkowicie zarośnięte, co wobec istnienia innych stanów patologicznych macicy prowadzić może do szeregu poważnych powikłań.
Macica również ulega zanikowi. Jej ciężar z około 58 g w wieku 40 lat zmniejsza się do 37,8 g około 70. roku życia. Błona śluzowa macicy w tym okresie cieńczeje, zanika warstwa podstawowa, nabłonek staje się niski, sześcienny, a gruczoły śluzowe wąskie i krótkie, z małą ilością wydzieliny. Zanika również podścielisko błony śluzowej. Przymacicza boczne i więzadła krzyżowo-maciczne ulegają skróceniu i zwiotczeniu, co daje w następstwie spłycenie sklepień pochwy. W jajowodach po obniżeniu estrogenów następuje spłaszczenie nabłonka, zanik rzęsek i często zarośnięcie ich światła.
Opieka ginekologiczna
Zbieranie wywiadów i badanie w okresie pomenopauzalnym wymaga wiele cierpliwości, taktu, życzliwości i szacunku dla kobiety, która bardzo często jest już osamotniona i pozbawiona właściwej i należytej opieki ze strony dzieci i rodziny. Przy badaniu ginekologicznym należy pamiętać, że pochwa w tym okresie ulega zwężeniu, sklepienia są zanikłe, a ściany tak ścieńczałe i nieelastyczne, że mogą ulec rozerwaniu nawet przez nieco tylko silniejszy ucisk badających palców. Przy oględzinach zewnętrznych należy zwrócić uwagę na stan ujścia cewki moczowej.
Przy badaniu wewnętrznym należy pamiętać, że macica w tym okresie jest zanikła, podobnie jak jajniki. W przypadku stwierdzenia zmian podejrzanych o proces nowotworowy obowiązuje pobranie wycinka. Jeżeli przeprowadza się test hormonalny (próba Meigsa) mający wykazać stopień reaktywności ściany pochwy na podawanie estrogenów, to zarówno przed, jak i po teście należy pobrać wymaz cytohormonalny.
Najczęstsze dolegliwości i schorzenia
Do najczęstszych dolegliwości i schorzeń okresu pomenopauzalnego należą:
– zmiany na sromie (marskość i rogowacenie białe);
– starcze zapalenie błony śluzowej macicy;
– cukrzycowe zapalenie sromu;
– idiopatyczny świąd sromu (neurodermatitis);
– zanikowe zapalenie pochwy;
– wypadanie macicy i pochwy;
– nietrzymanie moczu;
– osteoporoza.
Badania wśród kobiet po menopauzie przeprowadzone przez Zakład Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a dotyczące badań profilaktycznych, wykazały, że:
1) Wszystkie kobiety w okresie postmenopauzalnym uznają zasadność badań profilaktycznych.
2) 25% kobiet nie zna zasad wykonywania samobadania piersi.
3) Krwawienie po menopauzie jest objawem zawsze zmuszającym do konsultacji z lekarzem ginekologiem.
4) Nietrzymanie moczu jest objawem ukrywanym przez kobiety.
Na podstawie posiadanych danych i obecnej wiedzy możemy stwierdzić, że istnieje potrzeba głębszego holistycznego podejścia do całej populacji kobiet w okresie pomenopauzalnym – Prof. Ewa Dmoch-Gajzlerska
źródło: newsrm.tv
