Międzynarodowy Dzień Szachów obchodzony jest w 178 krajach świata, a huczne świętowanie królewskiej gry, zaproponowane zostało przez UNESCO. Warto zapoznać się z ich historią oraz kilkoma ciekawostkami.
Szachy są najstarszą grą strategiczną, znaną i docenianą na całym 
świecie. Przyjmuje się, iż pierwsza wersja gry powstała w Indiach, a stamtąd trafiła do Persji – za czasów panowania szacha Chusrau I Anoszarwana ( VI wiek n.e.) Władca otrzymał ją w darze od Indyjskiego radży. Później spopularyzowała się wśród Arabów, a następnie trafiła do Europy.
Jej zasady ciągle były zmieniane i modyfikowane, żeby jak najbardziej uatrakcyjnić i doprecyzować grę.
Król i jego otoczenie
Wiele zasad, którymi do dziś się posługujemy się w trakcie rozgrywki szachowej zostało wprowadzonych przez Persów. Następowało wiele zmian od tego czasu. „Szach mat” doskonale znany graczom, ale też stosowany w powszechnej mowie, wywodzi się z języka perskiego „ShāhMāt”, gdzie Shāh (czytany) jako „szach”, również oznacza króla. Natomiast Māt to znaczy „pozbawiony mocy”.
Szachy do Europy trafiły przez Arabię, gdzie „mata” oznacza „jest martwy” lub „umarł”. Dlatego w początkowym tłumaczeniu tego sformułowania zdarzały się błędy. Powszechnie wiadomo, że króla w szachach nie można zabić, można jedynie otoczyć i sprawić, żeby nie miał ucieczki przed atakiem naszych figur – mówi Michał Kanarkiewicz, ambasador królewskiej gry oraz popularyzator szachów w Polsce.
Gra w szachy w Polsce
Do tej pory nie ustalono jednoznacznie, w jaki sposób i kiedy szachy znalazły się w Polsce. Istnieją trzy domniemania. Pierwsze z nich:szachy mogły zostać przywiezione drogą morską, drugie, że przywędrowały do nas z Rosji, z samego Wschodu, ostatnia teoria mówi o tym, że to krzyżowcy przywieźli je wracając ze swoich wypraw. Wszystkie przypuszczenia mogą być prawdziwe i żadne z nich się nie wyklucza.
Dwór królewski w Polsce bardzo upodobał sobie szachy. Stąd też nazwa na szachy – „królewska gra”. O uznaniu dla tej gry wśród dworu mogą świadczyć liczne herby, w których występuje motyw szachowy, np. szachownica w herbie „Wczele”. O dużym zainteresowaniu tą grą strategiczną mogą świadczyć zapiski w
kronikach Janka z Czarnkowa, który opisywał grę w szachy w XIV wieku. Poza tym wybitny pisarz – Jan Kochanowski pomiędzy 1562 a 1566 r. stworzył poemat pt. „Szachy”.
Pierwszy podręcznik do gry w szachy w Polsce powstał w XVIII wieku, jednak nie został wydrukowany i rozpowszechniony. Autorem pierwszego opublikowanego podręcznika był Kazimierz Krupski, który został wydany w 1835r. Zainteresowanie grą w Polsce ciągle rosło, dlatego powstało zapotrzebowanie na stałą i jak najszybszą informację. W 1898 r. na polskim rynku ukazał się pierwszy periodyk „Tygodnik Szachowy”. Natomiast od 1947 r. wydawany był magazyn „Szachy”.
Obecnie o popularności szachów w Polsce świadczą zwroty, które używamy na co dzień, a pochodzą z gry, np.: „być czyimś pionkiem w grze”, „patowa sytuacja”, „trzymać kogoś w szachu” czy „wykonać roszadę na danym stanowisku”.
Turnieje szachowe
Turnieje szachowe odbywały się już w Odrodzeniu. Jednak oficjalne olimpiady zaczęły mieć miejsce od 1924 r. W rozgrywkach walczyły osoby o różnych poziomach umiejętności, różnym wieku, płci czy też pewnych ograniczeniach, np. niewidomi.
W połowie XX w. odbył się pierwszy pojedynek człowieka z komputerem. Jednak to umiejętności ludzkie zwyciężyły nad maszyną. W 1996 r. odbyła się kolejna rozgrywka pomiędzy komputerem, jednak tym razem do gry zaproszono mistrza świata w szachy – Garri Kasparowa. I tym razem człowiek pokonał komputer. Po tych komputerowych klęskach ulepszono program i już za rok, to maszyna wygrała z człowiekiem. Wzbudziło to niemałe zaskoczenie i poruszenie w środowisku szachowym.
Ciekawostkę jest to, że szachy to międzygalaktyczna gra. Już w 1970 r. odbył się pierwszy taki pojedynek. Rozgrywka odbyła się pomiędzy kosmonautami przebywającymi na statku Sojuz 9, a szefem szkolenia kosmonautów i innym kosmonautom przebywającymi na Ziemi. Cały gra trwała aż 6 godzin, a to ze względu na to, że łączność ze statkiem była możliwa tylko kiedy znajdował się on nad terenem Związku Radzieckiego. Spotkanie zakończyło się remisem. Równo 50 lat po tych wydarzeniach w 2008 r., aby uczcić pierwszy kosmiczny mecz, rosyjski arcymistrz Siergiej Karjakin rozegrał pojedynek z kosmonautami znajdującymi się na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. To spotkanie również zakończyło się remisem.
Szachy dziś
Aktualnie jest wiele odmian tej gry. Stworzono plansze dla trzech, a 
nawet czterech osób. Na rynku dostępne są również szachy atomowe, czyli takie z inną ilością figur. W Polsce popularnością cieszą się szachy stworzone przez Władysława Glińskiego tzw. „polskie”. W tym przypadku gra odbywa się na polu o kształcie sześcianu.
Niesamowita jest uniwersalność oraz ponadczasowość tej gry. W turniejach mierzyli się ze sobą królowie, szlachta, ale również i ludzie wszystkich stanów. Obecnie na każdym kontynencie ludzie grają w szachy oraz wyłaniają swoich mistrzów. Uważam, że gra w tę królewską grę przynosi wiele korzyści, m.in. usprawnia logiczne myślenie, poprawia nasz refleks, znacząco wpływa na szybsze podejmowanie decyzji w życiu oraz rozwija wyobraźnię. Pomaga nam również w sferze zawodowej.
Choć powszechnie szachy uważa się na trudną grę do nauczenia, wcale taka nie jest, wystarczy jedynie godzina i już znamy podstawowe zasady i możemy rozegrać pierwszą partię. Mówię o tym również w mojej najnowszej książce, która od czerwca jest dostępna na rynku „Szachy w godzinę”. Warto w Międzynarodowy Dzień Szachów usiądź i zagrać partię, tym bardziej z dzieckiem, które może bardzo dużo na tym zyskać – mówi Michał Kanarkiewicz.
Magdalena Pytkowska
