JPK (czyli jednolity plik kontrolny) – temat niezwykle gorący w ostatnim czasie. Mimo wielu publikacji na ten temat, nadal istnieje grupa zainteresowanych, która została praktycznie pominięta w dyskusji na temat JPK, choć zupełnie niesłusznie.
Mowa tu o pracownikach administracji samorządowej i to bez znaczenia, o jakim rodzaju jednostki samorządu terytorialnego myślimy.
Co się zmienia?
W wyniku dokonanych nowelizacji przepisów prawa podatkowego, konieczne będzie składanie informacji gospodarczych (danych) w postaci elektronicznej, określanej mianem jednolitego pliku kontrolnego. Będzie to miało miejsce zarówno okresowo – online (w zakresie rozliczeń VAT), jak i na każde wezwanie organu podatkowego. Obszary (tzw. struktury) objęte tym obowiązkiem to: księgi rachunkowe/KPiR/ewidencja przychodów, wyciągi bankowe, obrót magazynowy, ewidencje sprzedaży i zakupu VAT, faktury VAT. Ministerstwo określiło szczegółowo o jakie wybrane dane z każdego obszaru chodzi. Obowiązek ten dotyczyć będzie podmiotów prowadzących księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych, a więc praktycznie obejmie on wszystkich prowadzących te księgi (szczególnie biorąc pod uwagę wprowadzany ustawowy wymóg w tym zakresie).
Główne pytanie z perspektywy niniejszego komentarza, to ustalenie czy obowiązek w zakresie JPK obejmuje tylko przedsiębiorców (jak się wydawało na etapie projektowania przepisów), czy też inne podmioty, w szczególności organy władzy publicznej.
Doniesienia medialne dotyczące JPK kierowane były przede wszystkim do tzw. dużych, średnich i małych przedsiębiorców, jako do grupy zainteresowanej terminem wejścia nowych przepisów. Z resztą przepisy przejściowe, niedawno znowelizowane bezpośrednio odnoszą się do średnich i małych przedsiębiorców, przesuwając termin wejścia obowiązku dla nich na styczeń 2017 r. Jeśli jednak wczytamy się w znowelizowane przepisy Ordynacji podatkowej, dostrzeżemy, że obowiązki JPK dotyczą literalnie podatników, nie zaś przedsiębiorców. Skoro nie ma wątpliwości, że Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST) są również podatnikami VAT, a ustalenia w zakresie tego podatku będą w pierwszej linii badane przez organy podatkowe na podstawie JPK, nadchodzące zmiany dotyczyć będą również podmiotów administracji samorządowej.
Oczywiście JST są podatnikami jedynie w pewnym zakresie swojej działalności, tym niemniej tak jak nie eliminuje to standardowych obowiązków podatnika VAT tak też nie powinno eliminować obowiązków w zakresie JPK. Oznacza to, że na podmiotach tych ciążyć będą podobne obowiązki, jak i na przedsiębiorcach. W zakresie powyżej przedstawionego obowiązku raportowania, w stosunku do JST nie wprowadzono żadnych wyjątków. Brak żadnych wyłączeń dla JST może dziwić, biorąc pod uwagę, że system JPK ma prowadzić m.in. do przeciwdziałania i wykrywania oszustw podatkowych, a te w praktyce nie są realizowane przez podmioty z sektora samorządowego.
Kiedy JPK zacznie obowiązywać w JST?
Obowiązki w zakresie comiesięcznego raportowania zasadniczo obowiązują od 1 lipca 2016 r., przy czym wprowadzono pewne wyjątki. Zgodnie z treścią przepisów ustawy, która wprowadziła tę regulację, tj. ustawy z dnia 13 maja 2016 r., mali i średni przedsiębiorcy będą do tego zobowiązani od 1 stycznia 2017 r., natomiast mikroprzedsiębiorcy od 1 stycznia 2018 r. Status przedsiębiorcy należy ustalić na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej biorąc pod uwagę stan średniorocznego zatrudnienia pracowników oraz roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych i sumę aktywów bilansu. Ocenie w tym zakresie poddać należy dwa ostatnie lata obrotowe.
Klasyfikacja JST
Określając moment rozpoczęcia obowiązkowego raportowania dla celów VAT przez JST, powstaje wątpliwość czy JST jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, a zatem czy może spełniając określone warunki (uznanie za np. średniego przedsiębiorcę) rozpocząć przesyłanie w nowym formacie danych od późniejszego okresu niż rozpoczynający się 1 lipca 2016 r. Gdyby uznać, iż JST nie jest przedsiębiorcą – raportowanie należałoby rozpocząć bezwzględnie od lipca 2016 r. (w praktyce mówimy o przesłaniu pliku JPK do 25 sierpnia w rozliczeniu za lipiec).
Czyli jednak…
Wątpliwości te pomógł rozwiązać sam Minister Finansów wydając w dniu 20 czerwca interpretacją ogólną (sygn. PK4.8012.55.2016).
Interpretacja ta nie rozstrzyga wprost, czy JST są przedsiębiorcami, ani nie odnosi się bezpośrednio do nich. Jednakże wskazano w niej, iż w odniesieniu do podmiotów nie będących przedsiębiorcami (mogą być to np. fundacje) w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, stosować należy te same przepisy przejściowe jak dla przedsiębiorców, dokonując oceny na podstawie tych samych kryteriów. Zatem jeżeli dany podmiot jest podatnikiem VAT prowadzącym ewidencję dla celu tego podatku za pomocą programów komputerowych, ale nie ma statusu przedsiębiorcy, to moment rozpoczęcia obowiązkowego raportowania należy określić na podstawie tych samych zasad co dla przedsiębiorców. Czyli jeżeli spełniałby warunki do uznania go za mikro, małego lub średniego przedsiębiorcę (gdyby był przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów) to moment rozpoczęcia obowiązkowego przekazywania informacji uległby przesunięciu. Należy zaznaczyć, że samo zatrudnienie 250 i więcej pracowników (niezależnie od limitów obrotów) kwalifikuje do uznania za tzw. dużego przedsiębiorcę.
Centralizacja VAT
W tym miejscu, analizując obowiązki JST w zakresie VAT, należy mieć na uwadze centralizację rozliczeń VAT, która zgodnie z orzeczeniami poszerzonego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego jak i Trybunału Sprawiedliwości UE, nakazuje patrzeć na JST jako na jednego podatnika VAT wraz utworzonymi przy gminie czy też powiecie jednostkami (lub zakładami) budżetowymi. Jeśli z tej pespektywy weryfikować czy łączne zatrudnienie we wszystkich jednostkach przekracza 250 osób, zapewne wiele nawet średnich jednostek może zostać objętych obowiązkiem JPK już od 1 lipca.
Największa odpowiedzialność po stronie księgowych
W związku z powyższym, niezależnie od uznania lub nie JST za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, o momencie rozpoczęcia przekazywania danych dotyczących VAT w formie elektronicznej, decydować będą te same kryteria. Należy zauważyć, że obowiązki w zakresie JPK będą dla JST stanowić dodatkową trudność, gdyż wymaga to w praktyce dostosowania aktualnie wykorzystywanych narzędzi księgowych (informatycznych) do możliwości wygenerowania informacji w z góry narzuconym kształcie. Odpowiedzialność karnoskarbowa w tym zakresie będzie leżała po stronie osób odpowiedzialnych za rozliczenia podatkowe.
JST trochę pominięto
Podsumowując powyższe rozważania, wydaje się, że kolejny raz Ministerstwo Finansów nie wzięło pod uwagę JST i ich specyfiki, kreując nowe wymogi podatkowe w zakresie VAT. Samorządom ciągle odbija się czkawką dotychczasowy brak szczegółowej regulacji w zakresie podmiotowości podatkowej (wspomniana centralizacja VAT do której się obecnie przygotowują). Samorządy oraz eksperci powinni ciągle podnosić postulat rzetelnego i kompleksowego pochylenia się przez Ministerstwo nad rozwiązaniami dla samorządów. Wydaje się, że brak tu spojrzenia sektorowego, które opierałoby się na praktycznych doświadczeniach osób pracujących wcześniej bezpośrednio w JST.
Autorzy:
Paweł Podlasiński – Starszy konsultant ds. podatków w Impel Business Solutions sp. z o.o.
Artur Błędowski – Doradca podatkowy, Dyrektor ds. rozwoju w Impel Business Solutions sp. z o.o.
